Het instrument “Safe by Design in de energietransitie” ondersteunt  beleidsmakers en initiatiefnemers bij het in beeld brengen, afwegen en toepassen van Safe-by-Design principes en randvoorwaarden. Het instrument speelt in op de verschillende ontwikkelstadia van omgevingsveiligheid in de energietransitie. Het instrument is bedoeld voor ontwikkelingen die meer op een (strategisch) beleidsniveau plaatsvinden en voor ontwikkelingen die op een concreter projectniveau van toepassing zijn. Op deze manier kan Safe-by-Design een meerwaarde vormen op verschillende niveaus binnen de energietransitie.

Kernwoorden:  bronmaatregelen

Metadata

  • Opdrachtgever: Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
  • Auteur(s): Elena Woessink, Roel Kouwen, Jeroen van den Hoogen, Roel Steenbergen (AnteaGroup)
  • Datum laatste actualisatie: 1 maart 2024

Wanneer en waar is het voorbeeld toegepast?

Het instrument is toegepast in twee casussen. Een energie-opslagsysteem in Heerenveen en een ammoniak import terminal in het Rotterdamse havengebied.

Met welk doel is het voorbeeld opgesteld? 

Het ontwikkelen van een instrument waarmee beleidsmakers en initiatiefnemers een veilige energietransitie voor de omgeving kunnen bevorderen door relevante  Safe-by-Design principes actief in beeld te brengen, af te wegen en toe te passen.  Het instrument heeft tot doel om het bewustzijn ten aanzien van Safe-by-Design in de energietransitie te vergroten. Dat geldt voor de gebruiker van het instrument en alle betrokkenen, die de verkregen inzichten kunnen benutten bij de vervolgstappen van een bepaalde ontwikkeling binnen (een project bij) de energietransitie.

Welk ontwerpprincipe is er gebruikt?

De zeven basisprincipes gericht op de technische aspecten van Safe-by-Design zijn:

  • Minimalisatie: Risicoreductie door bijv. volumereductie;
  • Substitutie: Risicoreductie door keuze voor een andere energiedrager;
  • Moderatie: Risicoreductie door keuze voor andere opzet van een project of (lokaal) energiesysteem;
  • Simplificatie: Risicoreductie door eenvoudigere opzet van een project of energiesysteem;
  • Verbeteren foutentolerantie: Risicoreductie door het mogelijk maken van grotere foutmarges;
  • Limitatie gevaarlijke effecten: Risicoreductie door bijv. houden van afstand of beschermende maatregelen;
  • Incorporatie van fool-proof principes: Risicoreductie door te anticiperen op onjuist handelen.

En het instrument houdt expliciet rekening met zes randvoorwaarden voortgekomen uit voorgaand onderzoek naar Safe-by-Design:

  • Professionalisatie: Bevorderen van de juiste competenties en veiligheidscultuur bij relevante stakeholders;
  • Lokalisatie: Ruimtelijk zo inrichten dat de omgevingsveiligheid in positieve zin wordt beïnvloed;
  • Stimulatie: Stimuleringsinstrumentarium zo inrichten dat hiermee niet alleen innovatie, maar ook omgevingsveiligheid en circulariteit worden gestimuleerd. En (verantwoorde) experimenteerruimte biedt om via proefprojecten ervaring op te doen met nieuwe ontwikkelingen;
  • Communicatie: Helder communiceren over risico’s, incidenten, kansen en de noodzaak van de transitie;
  • Organisatie: Verantwoordelijkheden helder beleggen;
  • Systeemoptimalisatie: Systeemkeuzen zo maken dat de omgevingsveiligheid en circulariteit van het totale systeem in positieve zin worden beïnvloed.
Welke randvoorwaarden en beperkingen zijn er als het gaat over de effectieve toepassing van het voorbeeld?

Het instrument is in principe toepasbaar voor alle ontwikkelingen binnen de energietransitie. Het gaat hierbij zowel om ontwikkelingen die op een (strategisch) beleidsniveau plaatsvinden als ontwikkelingen die op een concreter projectniveau spelen. Het instrument ondersteunt bij het verbreden van het beeld van de gebruiker om zo tot een betere afweging te komen bij de betreffende ontwikkeling.

Het instrument biedt geen panklare oplossingen, maar wel gerichte aanknopingspunten om veiligheid meer bij de ontwikkeling te betrekken. De resultaten bevatten verwijzingen naar de meest relevante principes en randvoorwaarden van Safe-by-Design, waarbij een relatie wordt gelegd met de huidige inzichten voor die betreffende principes en randvoorwaarden (zoals wet- en regelgeving, achtergrondinformatie en voorbeelden).

De resultaten zijn afhankelijk van het stadium van de ontwikkeling. Dit maakt het ook mogelijk om verschillende ontwikkelingen met elkaar te vergelijken. Afhankelijk van de beantwoording van de vragen zullen er andere principes en randvoorwaarden uitkomen als resultaat.